تنها حقیقت این دنیا این است که هیچ حقیقتی وجود ندارد، هر کسی می تواند فرشته یا شیطان باشد، بسته به این که کدام باور را به مردم بخورانی.

Eren Kruger, Attack on Titan

عده ای دور هم جمع می شوند و برای رسیدن به هدف مشترکی اسلحه به دست می گیرند. گذشته، حال یا آینده، فرقی ندارد؛ هر زمان و هر مکانی که چنین اتفاقی افتاده، یک مشاجره و کشمکش سخت برای قضاوت کردن بر سر این که این افراد دقیقا چه می کنند و چه هدفی دارند به وجود آمده، که آیا کار درستی می کنند یا نه؟ تروریست  هستند یا برای احقاق حق از دست رفته ای یا رسیدن به آزادی دست به اسلحه برده اند؟

گویی ماهیت اسلحه همین است. تا پای تیر و تفنگ به میان می آید، قضاوت کردن سخت می شود، گویی شبحی جلوی دیدمان را می گیرد؛ شبحی به وسعت تاریخ!

از اسماعیلیون در گذشته های دور بگیرید تا جنگ مسلحانه ی سیاهپوستان علیه رژیم آپارتاید یا ارتش جمهوری خواه ایرلند (که در تصویر نیز به آن اشاره شده)، همه دچار این دوگانه ی به شدت غلط انداز و پایان ناپذیر شده اند، تا جایی که این آشفتگی و سردرگمی بی پایان، عده ای را به این باور می رساند که:

One man's terrorist is another man's freedom fighter

کسی که یک نفر ترویست می نامد، از نظر فرد دیگر یک مبارز آزادی ست.

ممکن است بگویید که اغراق می کنم! کیست که فرق کسی مثل جرج واشینگتن و ابوبکر بغدادی را نداند؟!

درست است، به روشنی روز همگی فرق آن دو را می دانیم، ولی بیایید کمی متفاوت فکر کنیم، کمی رها از دانسته ها و پیش فرض ها.

فرض کنید چیزی از آینده ی آمریکا نمی دانید، گویی این دو واقعه به صورت هم زمان اتفاق افتاده اند. آن گاه فرقشان در چیست؟ مگر هر دو به ادعای خودشان برای رسیدن به شرایط بهتری تشکیلات سازمان یافته ایجاد نکرده و اسلحه به دست نگرفته اند؟ مگر هر دو بر علیه دولت قانونی مملکت قیام نکرده و خواهان برقراری دولت جدیدی نشدند؟ مگر هر دو سنگ مبارزه با استعمارگر و دشمن خارجی را به سینه نمی زدند؟

اصلا بیایید فرض کنیم ،جنبش جرج واشینگتن و یارانش برای استقلال به جایی نمی رسید. در نهایت هم انگلیس پس از سرکوب آنها، راضی به اصلاحات کوچک و پله پله برای جلوگیری از شورش های بعدی می شد. سه قرن می گذشت و آمریکا هم دقیقا همان مسیری که کانادا و استرالیا ( دیگر مستعمره های سابق انگلیس) طی کردند، پشت سر می گذاشت و به رفاه و آزادی زیر سایه ی انگلیس می رسید ، آن گاه فکر می کنید، در کتاب های تاریخ چکونه از جرج واشینگتن یاد می شد؟ یا این که مردم چه حرف هایی در مورد او می زدند؟ احتمالا حرف هایی از این دست:

به وضوح می بینید که اگر آینده و نتیجه ی جنبش واشینگتن را ندیده بودیم، قضاوت کردن به این راحتی ها نبود، دقیقا مثل موارد دیگری که در ابتدای مطلب مثال زدم.

پس باید به دنبال معیار مشخص و معینی باشیم که در حل این دوگانگی ، در تشخیص این دو پدیده ی به ظاهر متشابه و از درون متفاوت، یعنی جنگ آزادی بخش و تروریسم، ما را یاری دهد، معیاری ورای دیدگاه ها و سلایق فردی.

بد نیست بدانیم که بشر در گذشته هم به دنبال تعریف چنین معیاری بوده است، که کجا یک جنگ مشروعیت دارد و گریز ناپذیر است و کجا نامشروع و بی جا. به طور مثال در اروپای قرون وسطی، این معیار شخص پاپ بود. اگر پاپ تشخیص می داد که این جنگ در راستای حفظ مسیحیت است، مشروع بود و شرکت در آن واجب.

که البته هیچ عقل سلیمی به دنبال چنین معیاری نمی گردد! معیاری که در دست یک شخص باشد، همواره در آستانه و خطر آلوده شدن با حرص و طمع به قدرت و هزار جور انگیزه ی پست و منفی دیگر است که می تواند در این مثال تحت عنوان حفاظت از دین مشروعیت پیدا کرده و به فاجعه بیانجامد.

برگردیم سر اصل مطلب،معیاری که به دنبال آن هستیم، تا حدودی در اعلامیه ی جهانی حقوق بشر مشخص شده. قسمتی از این اعلامیه چنین می گوید:

بله. خشونت و اسلحه، آخرین گزینه ی ممکن است. هیچ فرد سالمی آن را دوست ندارد، چرا که وقتی اسلحه به دست می گیری، قبل از همه چیز سند مرگ خودت را امضا کرده ای.

کسی که برای نجات خانواده اش از گرسنگی دست به اسلحه می برد، امنیت جامعه را به هم نزده، جامعه و حکومتی که نان و تمام راه های معیشت سالم را از او گرفته، امنیتش را به هم زده. در مثال آمریکا هم هیچ کس همان اول کار سمت اسلحه نرفت، اوایل همه بحث نامه نگاری و پی گیری های پارلمانی بود. زمانی که هیچ راهی نماند، زمانی که بالادستی ها جواب همه ی شکیبایی ها و مسالمت ها و نجابت های ملتی را با بی احترامی و بی محلی و خود را به ندیدن و نشنیدن زدن دادند، جنگ شروع شد.

تعریف خود واژه ی تروریسم نیز می تواند تا حد زیادی برای مشخص کردن این معیار به ما کمک کند. هرچند که گویا هنوز تعریف جامع و مشترکی بر سر آن وجود ندارد و مهی از ابهام پیرامون آن را گرفته؛ باز هم بزرگترین جنبه ی مشترک بین تعاریف مختلف تروریسم، درگیر شدن عامدانه ی افراد غیرنظامی و غیر حکومتی در درگیری های مسلحانه است.

ولی علی رغم دست پیدا کردن به یک معیار نسبتا واضح و مشخص، هنوز هم مشکل دیگری سد راه ماست و حل و فصل این دوگانگی را باز سخت می کند و آن هم صحت و اعتبار اسناد و مدارک و به طور کل، تاریخ است، این که به طور مثال چگونه بر اساس فلان منبع، باور کنیم که فلان گروه مسلح به طرز عامدانه ای غیرنظامیان را درگیر ماجرا کرده اند؟ متاسفانه حقیقت تلخی وجود دارد و آن این که تاریخ را همیشه برنده ی میدان و طرف غالب می نویسند.

بگذارید مثالی در این زمینه بزنم. ایتالیای زمان موسیلینی و دیکتاتوری فاشیستی  و پارتیزان های نیروی مقاومت را در نظر بگیرید. فرض کنید که جنگ جهانی دوم به نفع ایتالیا و متحدانش تمام می شد و پارتیزان ها هم تا آخرین نفر نابود می شدند. در آن صورت فکر می کنید روایت طرف غالب (یعنی موسیلینی و رژیم فاشیستی) از این واقعه چگونه بود؟

در این بین تنها چاره و راه ما این است که به آسانی هر روایت و خبری را باور نکنیم. همیشه آماده ی شک کردن باشیم، همیشه از خود بپرسیم که چه کسی این روایت را نقل کرده؟ طرف برنده؟ یا یک منبع بی طرف؟ بد نیست در انتها، نقل قولی را که اول متن از انیمه ی اتک آن تایتان ( بعدها در مورد این انیمه جداگانه خواهم نوشت) قرار دادم، دوباره بیان کنم:

تنها حقیقت این دنیا این است که هیچ حقیقتی وجود ندارد، هر کسی می تواند فرشته یا شیطان باشد، بسته به این که کدام باور را به مردم بخورانی

Eren Kruger,Attack on Titan